Spełniony postulat- instytucja mediacji

Wiesław Bar – NOWE PRAWO I … STARE/NOWE DYLEMATY.
SPRAWY DYSCYPLINARNE
NAUCZYCIELI AKADEMICKICH
PO REFORMIE Z 2018 ROKU

Teka Kom. Praw. – OL PAN, t. XI, 2018, nr 2, 5–17

Streszczenie. Autor, w pięciu punktach, zajmuje się niektórymi zagadnieniami postępowań w sprawach dyscyplinarnych nauczycieli akademickich. Po wskazaniu aktualnego ustawodawstwa w tym zakresie i stanu faktycznego postępowań (1), najobszerniej przedstawia instytucję mediacji, której wprowadzenie ocenia pozytywnie (2), podobnie jak poszerzenie katalogu kar (3). Krytycznie zaś odnosi się do przeniesienia właściwości orzekania, zmiany ról i zadań komisji, zwłaszcza trybu wprowadzenia tej zmiany i braku gwarancji ochrony prawnej dla jej członków (4), jak również trwania przy rozwiązaniu, że pokrzywdzony jest stroną tylko w postępowaniu wyjaśniającym (5).

…..

SPEŁNIONY POSTULAT – INSTYTUCJA MEDIACJI
Dyskusja nad instytucją mediacji oraz rolą mediatorów na uczelniach nie
jest sprawą nową. Wystarczy przywołać projekt „Mediator akademicki, jako
przeciwdziałanie mobbingowi w środowisku akademickim”, współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego10, czy Centrum Rozwiązywania Sporów i Konfliktów na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego11
.
Również rzecznicy dyscyplinarni i przewodniczący komisji dyscyplinarnych do spraw nauczycieli akademickich od dawna dostrzegali potrzebę wprowadzenia do postępowań możliwości mediacji, jeśli u podstaw spraw tkwią konflikty interpersonalne12
. Już na etapie prac nad ustawą o szkolnictwie wyższym i nauce, pozytywnie oceniano uwzględnienie tego postulatu w projekcie, jako sposobu polubownego załatwiania sporów13
. Jeśli mediacja
może być stosowana nawet w sprawach karnych14, nie ma racji by była pomijana w tychże. Tym bardziej, że jak – już wspomniano – na uczelniach drastycznie wzrosła liczba zarzutów z tytułu nieprawidłowych relacji z innymi nauczycielami akademickimi (w latach 2013-2017 odpowiednio: 3-7-55- 62-61) oraz nieprawidłowych relacji ze studentami (odpowiednio: 2-0-10-9-27). W grupie zarzutów przedstawianych rektorom, prorektorom, przewodniczącym komisji dyscyplinarnych w latach 2015-2017 najczęściej występowały: nadużycia przy sprawowaniu funkcji kierowniczej (11), naruszenie

10 J. Wieczorek, Mediator akademicki, jako przeciwdziałanie mobbingowi w środowisku akademickim, Niezależne Forum Akademickie, Kraków 2009; N. Doherty, M. Guyler, Mediacje i rozwiązywanie konfliktów w pracy, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.

 

Ramy prawne dla stosowania mediacji są, ale mediacja w powijakach

Mediacja na uczelniach rozkręca się powoli

Gazeta Prawna

Obowiązująca od 1 października 2018 r. ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668 ze zm.) stworzyła ramy prawne dla stosowania mediacji.

Zgodnie z nowymi przepisami miałyby ona zastosowanie w sprawach dyscyplinarnych nauczycieli akademickich.

….zastanawiano się nad sensem powołania rzecznika akademickiego.

– Argumentowano, że przecież na uczelni nie ma problemów, więc czym się on właściwie będzie zajmował. Po czym okazało się, że jednak one są. Podobnie jest w przypadku mediacji. Powołanie mediatorów też może doprowadzić do ujawnienia konfliktów, uczelnie nie powinny się tego bać, bo być może w porę uda się je rozwiązać, zanim eskalują – wskazuje dr Cybulko.

Rzecznik praw i wartości akademickich – nowy organ w systemie szkolnictwa wyższego,

Academic ombudsman na polskich uczelniach. Związki: „to wchodzenie w nasze buty”

Gazeta Prawna

Rzecznik praw i wartości akademickich to nowy organ w systemie szkolnictwa wyższego, który na mocy nowych statutów wprowadzają niektóre uczelnie w Polsce.

– Pierwszy „academic ombuds man” zostanie wybrany u nas do końca kwietnia 2020 r. – wyjaśnia prof. Tomasz Pietrzykowski, prorektor ds. współpracy międzynarodowej i krajowej Uniwersytetu Śląskiego, współautor statutu tej uczelni oraz uczestnik międzyuczelnianego zespołu ekspertów opracowującego koncepcję statutu 2.0.

Jak wyjaśnia profesor, na UŚ ma on zajmować się sprawami dotyczącymi kadry akademickiej, sygnalizować organom uczelni dostrzeżone nieprawidłowości oraz domagać się podjęcia działań zmierzających do ich usunięcia. Ma zatem pełnić rolę swego rodzaju wewnętrznego sygnalisty. ….

…Związkowcy przeciwni

Negatywnie do nowej instytucji podchodzą jednak związki zawodowe.

– Powołanie rzecznika praw i wolności akademickich to wchodzenie w buty związków zawodowych. My generalnie prawidłowo wypełniamy swoje zadania i mamy do tego odpowiednie instrumenty. Współpracujemy np. z organami uczelni w kwestiach dotyczących pracowników na podstawie przepisów ustawy o związkach zawodowych….

W sprawie szczegółowego trybu prowadzenia mediacji

Warszawa, dnia 28 września 2018 r.
Poz. 1843
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
z dnia 25 września 2018 r.
w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia mediacji, postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich, a także sposobu wykonywania kar dyscyplinarnych i ich zatarcia

prawo.sejm.gov.pl

Rozdział 5
Mediacja
§ 45. 1. Sprawę z zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich, w zależności od stadium postępowania, do mediacji może skierować:
1) rektor, do czasu wydania rzecznikowi dyscyplinarnemu polecenia rozpoczęcia prowadzenia sprawy – z własnej inicjatywy, za zgodą osoby, której czynu dotyczy zawiadomienie lub informacja o popełnieniu lub możliwości popełnienia
czynu mającego znamiona przewinienia dyscyplinarnego, oraz pokrzywdzonego;
2) rzecznik dyscyplinarny, w trakcie postępowania wyjaśniającego – z inicjatywy lub za zgodą osoby, której czynu dotyczy postępowanie wyjaśniające, i pokrzywdzonego;
3) komisja dyscyplinarna, w trakcie postępowania dyscyplinarnego – z inicjatywy lub za zgodą obwinionego i pokrzywdzonego.
2. Mediację prowadzi nauczyciel akademicki:
1) wskazany przez rektora – w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1;
2) wybrany wspólnie przez pokrzywdzonego oraz:
a) osobę, której czynu dotyczy postępowanie wyjaśniające – w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2,
b) obwinionego – w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3.
3. Mediacji nie może prowadzić nauczyciel akademicki, co do którego w sprawie zachodzą okoliczności określone
w § 3 ust. 1 i 2.
4. Udział w mediacji jest dobrowolny. Zgoda na uczestniczenie w mediacji może być wycofana w każdym czasie.
5. Nauczycielowi akademickiemu prowadzącemu mediację, zwanemu dalej „mediatorem”, udostępnia się akta sprawy w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia mediacji.
6. Mediatora nie wolno przesłuchiwać jako świadka co do faktów, o których dowiedział się od obwinionego lub pokrzywdzonego, prowadząc mediację.
7. W przypadku zawarcia ugody między osobą, której czynu dotyczyło postępowanie wyjaśniające, a pokrzywdzonym, postępowanie wyjaśniające może zostać umorzone, chyba że okoliczności sprawy wymagają ukarania dyscyplinarnego.
8. Wyniki mediacji bierze się pod uwagę przy wymierzaniu kary dyscyplinarnej.
§ 46. 1. Mediację prowadzi się w siedzibie organów uprawnionych do skierowania sprawy do mediacji.
2. Mediacji nie prowadzi się w lokalu zajmowanym przez jej uczestników lub ich rodziny.
§ 47. Mediator:
1) niezwłocznie nawiązuje kontakt ze stronami mediacji i ustala termin i miejsce spotkania z każdą ze stron;
2) przeprowadza z każdą ze stron mediacji, w dogodnym dla nich miejscu i czasie, indywidualne lub wspólne spotkania wstępne, podczas których:
a) wyjaśnia cele i zasady mediacji,
b) poucza o możliwości cofnięcia zgody na uczestniczenie w mediacji aż do jej zakończenia,
c) odbiera od stron mediacji zgodę na uczestniczenie w mediacji, jeżeli nie została ona wcześniej wyrażona;
3) przeprowadza spotkanie mediacyjne z udziałem stron mediacji, w miejscu i czasie dogodnym dla jej uczestników;
4) pomaga w sformułowaniu treści ugody między osobą, której dotyczy zawiadomienie, i pokrzywdzonym.
§ 48. Jeżeli nie jest możliwe bezpośrednie spotkanie stron mediacji, mediator może przeprowadzić mediację
w sposób pośredni, przekazując każdej ze stron mediacji informacje, propozycje i stanowisko dotyczące zawarcia ugody i jej treści, zajmowane przez innego jej uczestnika.
§ 49. 1. Po przeprowadzeniu mediacji mediator niezwłocznie sporządza pisemne sprawozdanie z jej wyników i przedstawia je odpowiednio rektorowi, rzecznikowi dyscyplinarnemu albo komisji dyscyplinarnej.

Dziennik Ustaw – 12 – Poz. 1843
2. Sprawozdanie powinno zawierać:
1) sygnaturę sprawy;
2) imię i nazwisko mediatora;
3) imiona i nazwiska stron mediacji;
4) informację o wynikach mediacji;
5) podpis mediatora.
3. Do sprawozdania załącza się, jeżeli została zawarta, ugodę podpisaną przez strony mediacji oraz mediatora.
§ 50. 1. Mediację przeprowadza się w terminie określonym odpowiednio przez rektora, rzecznika dyscyplinarnego albo komisję dyscyplinarną przy skierowaniu sprawy do mediacji.
2. W uzasadnionych przypadkach, na wniosek mediatora, termin, o którym mowa w ust. 1, może zostać przedłużony na czas niezbędny do zakończenia mediacji.

Pracownicy powinni wiedzieć, jakie mają prawa i gdzie mogą szukać wsparcia, jeśli spotyka ich mobbing

Mobbing, nierzetelne wyniki badań, plagiaty. Naukowcy z PAN o łamaniu etyki w nauce 

DGP

Mobbing, nierzetelne wyniki badań naukowych, plagiaty – te naruszenia etyki pojawiają się w środowisku akademickim. „Trzeba się tym nagannym zachowaniom stanowczo sprzeciwiać” – powiedział PAP prezes PAN Jerzy Duszyński. Podobnego zdania są naukowcy z Akademii Młodych Uczonych.

……problemy z łamaniem etyki w nauce dotyczą całego środowiska akademickiego. PAP nie dotarła do równie szerokich badań, które badałyby skalę negatywnych zjawisk dot. etyki na polskich uczelniach czy w instytutach badawczych….

dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska z Instytutu Slawistyki PAN. „Zdawaliśmy sobie sprawę, że mobbing istnieje w środowiskach akademickich, bo są one bardzo zhierarchizowane. Takim środowiskiem jest również PAN” – powiedziała PAP.

Podkreśliła, że na łamanie zasad etyki w nauce nie można się zgadzać…..trzeba wspomagać ofiary tych negatywnych zjawisk. „Pracownicy powinni wiedzieć, jakie mają prawa i gdzie mogą szukać wsparcia, jeśli np. spotyka ich mobbing” – powiedziała badaczka…..Nicole Dołowy-Rybińska uważa zaś, że jeśli chodzi o instytuty PAN, to powinno się powołać np. rzecznika praw pracownika, do którego naukowiec mógłby się zwrócić o pomoc, gdyby się spotkał z nieprawidłowościami w instytucie. Pomysł ten spodobał się prof. Duszyńskiemu. „Będziemy pracowali nad nową ustawą o PAN i możemy tam zapisać, że rzecznicy ds. etyki powinni być w każdym instytucie” – zapowiedział…..

Uczelnia powinna na stałe powołać rzecznika akademickiego ds. przeciwdziałania dyskryminacji

Molestowanie na uczelniach – dlaczego tak trudno pomóc ofiarom? Wywiad z Karoliną Kędziorą 

oko.press

…Praktyka powinna być taka, że powołuje się komisję, w skład której wchodzi niezależny ekspert czy ekspertka w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji, bo molestowanie seksualne to forma dyskryminacji płciowej. Ofiara powinna mieć pewność, że postępowanie nie będzie stronnicze i przebiegnie rzetelnie. Studentka i profesor, jak również członkowie komisji, powinni złożyć oświadczenia, że zachowają poufność.

Uczelnia powinna też na stałe powołać rzecznika akademickiego ds. przeciwdziałania dyskryminacji, który przyjmowałby takie skargi. Powinna ustanowić procedury, jak postąpić, gdy do jej władz trafia skarga tego typu. A studenci powinni zostać poinformowani, do kogo mogą zwrócić się po pomoc. Powinno się ich także edukować, czym jest molestowanie seksualne, żeby mogli rozpoznać takie zachowania i właściwie na nie reagować, także wspierając się nawzajem……..

Prawo nie nakłada na uczelnie w Polsce obowiązku powołania komisji antydyskryminacyjnej?

Nie. I to jest problem systemowy – przyjęcie procedur zależy od dobrej woli władz uczelni.

Uczelnie powinny mieć również obowiązek okresowego raportowania np. do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, w jaki sposób realizują politykę równościową i antydyskryminacyjną. Widzę, że na niektórych uczelniach coś się dzieje, np. na Uniwersytecie Jagiellońskim czy Warszawskim. Ale ponieważ nie ma zobowiązania prawnego, działania podejmują wyłącznie te uczelnie, które mają pieniądze, zaplecze, pomysł, chęć i zrozumienie problemu.

Nie jestem zwolenniczką szczegółowego wpisywania do prawa wszystkiego, ale na poziomie ogólnym jakieś obowiązki powinny być! Bo jeśli będziemy czekać na zmianę, która się sama wydarzy na uczelniach, możemy się po prostu nigdy nie doczekać…..

Mediacja w projekcie ustawy ‚Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce’ – materiał roboczy stan na 14 czerwca 2018 r.

Projekt ustawy uwzględniający poprawki z I i II czytania
(materiał roboczy) – stan na dzień 14.06.2018 r.

http://konstytucjadlanauki.gov.pl/content/uploads/2018/06/ustawa-14-06-2018.pdf

U S T AWA
z dnia …. 2018 r.
Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce

DZIAŁ VII
Odpowiedzialność dyscyplinarna
Rozdział 1
Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli akademickich

Art. 283. Rektor, po otrzymaniu zawiadomienia o popełnieniu czynu mającego
znamiona przewinienia dyscyplinarnego lub powzięciu w inny sposób informacji
o możliwości popełnienia takiego czynu, może:
1) skierować sprawę do mediacji – w przypadku gdy wskutek czynu zaistniał spór
między osobą, której dotyczy zawiadomienie lub informacja,
a pokrzywdzonym;
2) nałożyć karę upomnienia – w przypadku gdy czyn stanowi przewinienie
dyscyplinarne mniejszej wagi i udowodnienie winy nie wymaga
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego;
3) polecić rzecznikowi dyscyplinarnemu rozpoczęcie prowadzenia sprawy.

Art. 284. 1. Mediację prowadzi się za zgodą osoby, której czynu dotyczy
zawiadomienie lub informacja, o których mowa w art. 283, oraz pokrzywdzonego.
2. Mediację prowadzi nauczyciel akademicki wskazany przez rektora.
3. Nauczyciel akademicki prowadzący mediację sporządza sprawozdanie z jej
wyników i przekazuje je rektorowi.
4. W przypadku gdy w wyniku mediacji zostanie zawarta ugoda, podpisuje ją
również nauczyciel akademicki prowadzący mediację i dołącza do sprawozdania,
o którym mowa w ust. 3.
5. W przypadku gdy w wyniku mediacji nie zostanie zawarta ugoda, rektor
poleca rzecznikowi dyscyplinarnemu rozpoczęcie prowadzenia sprawy.